PHẦN 3: HỒI ỨC CỦA MỘT THIÊN TÀI ĐẦU TƯ CHỨNG KHOÁN
00:16Người ta phải mất rất nhiều thời gian mới có thể rút ra bài học từ những sai lầm của bản thân mình. Mọi thứ đều có hai mặt của nó. Nhưng th...
00:16
Người ta phải mất rất nhiều thời gian mới có thể rút ra bài học từ những sai lầm của bản thân mình. Mọi thứ đều có hai mặt của nó. Nhưng thị trường chứng khoán lại chỉ có một mặt, không phải là mặt lên giá hay xuống giá mà là mặt phải. Tôi đã phải tốn rất nhiều thời gian mới hiểu ra nguyên tắc đó, còn nhiều hơn cả thời gian dành cho những khâu kỹ thuật trong trò đầu cơ chứng khoán.
Tôi đã nghe kể nhiều về những người có thú vui chứng minh xem mình tính toán chính xác đến mức nào bằng cách mở hàng loạt những thương vụ ảo trên thị trường chứng khoán với những khoản tiền tưởng tượng. Đôi khi những “con ma cá cược” này có thể kiếm về hàng triệu đô-la. Một nhà đầu cơ chứng khoán sẽ chẳng thấy khó khăn gì khi làm việc đó. Cũng giống như câu chuyện kể về một người tiếp tục đương đầu với cuộc chiến mới trong những tháng ngày tiếp theo như thế nào.
Người trợ lý của anh ta hỏi: “Anh có phải là một tay súng cừ không?”
“Ồ”, anh ta nói “tôi có thể bắn trúng cổ chai ở cự ly hai mươi bước chân,” và tỏ vẻ khiêm tốn.
“Như vậy là rất tốt rồi,” tay trợ lý nói với vẻ không có gì là ấn tượng cho lắm, “Nhưng anh có thể bắn trúng cổ chai nếu cái chai ấy đang nhằm một khẩu súng lục vào tim anh không?”
Tôi nghĩ đến số tiền tôi đã kiếm được. Những lần thất bại đã chỉ cho tôi thấy rằng chỉ khi nào tôi đã chắc chắn hoàn toàn, tôi mới được tiến xa hơn. Nhưng nếu tôi không tiến xa hơn, tôi đã chẳng phát triển được. Tôi nói như vậy không có nghĩa là người ta không cần phải hạn chế thiệt hại khi anh ta mắc sai lầm. Anh ta nên như vậy nhưng không nên do dự mà phải biết quyết đoán trước một quyết định nào đó. Trong cả cuộc đời mình, đã có nhiều lần tôi tính không chính xác nhưng sau khi kinh doanh thua lỗ, tôi lại tích luỹ thêm kinh nghiệm cùng với những bài học quý báu về những việc mình không nên làm. Đã vài lần tôi làm ăn sa sút nhưng thất bại với tôi chưa phải đã là tất cả. Tuy nhiên, tôi sẽ không bao giờ lặp lại những sai lầm tương tự. Tôi luôn biết mình còn có những cơ hội khác và sẽ không bao giờ mắc lại sai lầm tương tự đến lần trong đời. Tôi luôn tự tin vào chính mình.
Người ta cần phải tự tin vào chính mình và khả năng đánh giá của mình nếu họ thực sự muốn tồn tại trong một cuộc chơi nào đó. Đó là lý do tại sao tôi không tin khi người ta khuyên tôi về những mánh lới làm ăn. Nếu vì nghe theo lời khuyên của ông Smith mà tôi mua cổ phiếu thì khi muốn bán chỗ cổ phiếu ấy tôi cũng phải đợi ông ấy khuyên. Giả sử ông Smith qua đời trong một lần đi nghỉ trong khi sắp đến lúc phải bán cổ phiếu đó. Không, tất nhiên là không rồi anh bạn ạ, người ta sẽ không thể kiếm nhiều tiền nhờ nghe theo những gì người khác khuyên bảo đâu. Từ kinh nghiệm mà ra, tôi thấy chỉ có những nhận định của bản thân mới có thể cho tôi những lời khuyên và giúp tôi thu về được những khoản tiền khổng lồ. Tôi phải mất năm năm để biết được rằng chơi theo cách nào mới là thông minh, mới mang lại những khoản tiền lớn khi tôi đã có được những nhận định chính xác.
Tôi đã có những kinh nghiệm thật thú vị nhưng chắc không được nhiều như anh tưởng tượng đâu. Ý tôi là quá trình tôi học cách đầu cơ cổ phiếu về bản chất cũng không có gì là quá kịch tính. Tôi đến các công ty môi giới vài lần nhưng chưa bao giờ tôi thấy hài lòng và tôi thua lỗ cũng như bất cứ ai khác trên phố phố Wall mà thôi. Đầu cơ chứng khoán quả là một công việc khó khăn đòi hỏi anh phải nỗ lực rất nhiều và cần phải đầu cơ liên tục. Nếu không, chẳng bao lâu anh sẽ bị loại khỏi cuộc chơi.
Công việc của tôi rất đơn giản: quan sát xem người khác đầu cơ tích trữ ra sao. Lẽ ra tôi nên hiểu ra điều đó ngay trong những ngày đầu tiên đầu cơ tại văn phòng của ông Fullerton. Nhưng tôi không hề biết rằng trong trò chơi đầu cơ, tôi còn phải học nhiều thứ hơn so với ở những công ty chứng khoán chui kia. Ở những công ty như thế, tôi cứ tưởng mình đang đầu cơ chứng khoán nhưng thực tế mà nói, tôi chỉ đang đấu tranh với những công ty lừa đảo. Cũng trong thời gian đó, khả năng đọc bảng tin ngày càng phát triển đồng thời trí nhớ của tôi cũng có cơ hội tập luyện và trở nên lanh lợi hơn. Đối với tôi, phát triển khả năng phân tích bảng tin và luyện tập trí nhớ đều là những việc không khó. Tôi có được những thành công ban đầu của nhà đầu tư cổ phiếu là nhờ vào hai thứ quý giá đó chứ không phải nhờ vào hiểu biết của mình bởi vì tôi không được học hành bài bản và bắt đầu từ một kẻ không biết gì. Chính trò chơi đã dạy tôi phải chơi như thế nào. Và khi dạy, nó không hề dùng roi vọt.
Tôi nhớ những ngày đầu tiên đặt chân đến New York. Như tôi đã kể, sau khi những công ty chứng khoán chui không chịu cho tôi kinh doanh, tôi lao đi tìm công ty môi giới danh tiếng như thế nào. Một trong những cậu bạn cùng làm với tôi trong những ngày tháng đầu tiên ở công ty chui đang làm việc cho văn phòng Harding Brothers, cũng là một thành viên thuộc sàn giao dịch chứng khoán New York. Tôi đến thành phố này vào một buổi sáng, mở tài khoản ở công ty Harding Brothers và sẵn sàng mua bán cổ phiếu ở đó.
Tôi quên chưa giải thích cho anh rằng công việc kinh doanh ở đó không khác gì những việc tôi đã làm trước kia ở những công ty chứng khoán chui; cũng là cá cược dựa trên những biến động giá cả và người ta cần nắm bắt được những biến động dù nhỏ nhưng chắc chắn của giá cổ phiếu. Chẳng có ai khiến tôi chỉ cho họ thấy những khác biệt cơ bản nhất hay là họ không cho rằng tôi đúng? Nếu có ai đó nói với tôi rằng những tính toán của tôi không chính xác thì tôi sẽ cố gắng chứng minh để khẳng định chắc chắn hơn. Khi tôi tính sai, chỉ có một việc có thể thuyết phục được tôi rằng tôi sai là khi tôi thua lỗ. Khi nào kiếm ra tiền thì khi đó những tính toán của tôi mới chính xác.
Đó là thời kỳ tươi đẹp. Thị trường chứng khoán cũng hoạt động rất tích cực. Vì thế, người ta cũng thấy hứng khởi theo. Tôi trở về nhà. Trước mặt tôi là một cái bảng yết giá cũ kỹ, trên đó là thứ ngôn ngữ mà trước đây tôi học khi còn mười lăm tuổi. Có một cậu bé đang làm những việc y như tôi đã từng làm ở văn phòng môi giới trước đây. Cũng có khách hàng - rất nhiều người già - họ đang quan sát bảng yết giá và đứng gần bảng tin bàn tán về thị trường chứng khoán. Cả một hệ thống giống y hệt hệ thống mà tôi đã từng là một phần trong đó. Vẫn cái không khí ấy kể từ khi tôi kiếm được 3,12 đô-la đầu tiên từ cổ phiếu Burlington. Vẫn là loại bảng tin ấy và cũng tầng lớp thương nhân ấy, vì thế nên trò chơi cũng không có gì thay đổi. Anh nên nhớ lúc đó tôi mới chỉ có 22 tuổi. Tôi cho rằng mình đã hiểu trò chơi này tường tận từ A đến Z. Tại sao lại không kia chứ?
Tôi quan sát bảng yết giá và thấy có cái gì đó có thể sẽ rất có ích cho tôi. Nó đang biến động theo đúng hướng. Tôi mua một trăm phiếu với giá 84 rồi bán ra với giá 85 trong không đầy nửa tiếng sau. Tôi lại quan tâm đến loại khác, lại làm tương tự và thu về khoản lợi ròng là 
trên mỗi điểm trong chốc lát. Tôi khởi sự như vậy là rất tốt, đúng không?
trên mỗi điểm trong chốc lát. Tôi khởi sự như vậy là rất tốt, đúng không?
Bây giờ hãy để ý điều này nhé: trong những ngày đầu tiên là khách hàng của một sàn giao dịch chứng khoán nổi tiếng, chỉ trong hai tiếng đồng hồ, tôi đã mua vào bán ra 1.100 cổ phiếu. Và kết quả cuối cùng của những phiên giao dịch là tôi đã thua lỗ đúng 1.100 đô-la. Như vậy tức là trong những nỗ lực đầu tiên của tôi, gần 
vốn cổ phiếu của tôi đã không cánh mà bay. Anh nên nhớ rằng trong một vài thương vụ mua bán cổ phiếu, tôi có kiếm ra tiền. Nhưng tôi đã đánh mất gần 1.100 đô-la chỉ trong có một ngày.
vốn cổ phiếu của tôi đã không cánh mà bay. Anh nên nhớ rằng trong một vài thương vụ mua bán cổ phiếu, tôi có kiếm ra tiền. Nhưng tôi đã đánh mất gần 1.100 đô-la chỉ trong có một ngày.
Tuy nhiên chuyện này cũng không làm tôi lo lắng vì tôi thấy mình không sai. Những việc tôi làm đều đúng cả đấy chứ. Nếu như chơi ở công ty môi giới chứng khoán Comospolitan thì tôi đã làm tốt hơn rồi. 1.100 đô-la biến mất đã cho tôi thấy rằng có cái gì đó bất thường ở bảng tin. Nhưng miễn là tôi đúng thì sẽ chẳng có gì phải lo cả. Sự nông nổi ở cái tuổi 22 cũng chưa phải đã là tất cả.
Ít ngày sau tôi tự nhủ: “Mình không thể kinh doanh ở đây theo lối này được. bảng tin không còn giúp ích gì cho tôi được nữa.” Tôi cứ để yên mọi chuyện và chẳng thèm tìm hiểu nguyên do nữa. Tôi gác chuyện đó sang một bên, sống tiếp những chuỗi ngày vui có, buồn có, hay có, dở có cho đến khi tôi lấy lại thăng bằng. Và tôi trở về từ St. Louis với số tiền tôi kiếm được từ những công ty chứng khoán chui ở đó nhờ những cuộc chơi buộc tôi phải luôn luôn biết đấu tranh.
Tôi chơi thận trọng hơn và hiệu quả hơn. Trong hoàn cảnh tốt hơn, cuộc sống của tôi cũng được cải thiện. Lúc đó tôi đã gần hai mươi ba tuổi, anh lưu ý điều đó, một mình tôi trên đất New York với những đồng tiền trong túi do tôi kiếm được dễ dàng và luôn giữ vững một niềm tin rằng mình đang dần dần hiểu ra hoạt động của hệ thống mới.
Tôi được phép giao dịch thực sự trên sàn và hoạt động thận trọng hơn rất nhiều. Nhưng tôi vẫn có thói quen dán mắt vào băng tin. Như vậy tức là tôi vẫn bỏ qua những nguyên tắc chung và chừng nào còn giữ thói quen đó thì chừng ấy tôi vẫn chưa tìm ra được đâu mới thực sự là sai lầm trong lối chơi của mình.
Chúng tôi đổ xô vào thị trường chứng khoán đang bùng nổ năm 1901 và kiếm được rất rất nhiều tiền, ý tôi là nhiều đối với một cậu thanh niên ở tuổi tôi. Anh còn nhớ thời kỳ đó không? Chưa bao giờ nước Mỹ thịnh vượng đến thế. Không chỉ có chúng tôi hối hả liên kết công nghiệp và hợp tác vốn với tất cả số tiền mình có cho đến thời điểm đó mà dân chúng cũng phát cuồng lên vì chứng khoán. Tôi có nghe người ta nói trong thời kỳ hưng thịnh trước đây, phố Wall thường đưa tin về những ngày giao dịch từ 200 đến 5.000 cổ phiếu với những cổ phiếu mệnh giá 25 triệu đô-la được trao tay. Nhưng vào năm 1901, ngày cao điểm trên phố Wall là ngày giao dịch cổ phiếu mệnh giá ba triệu đô-la. Ai ai cũng kiếm ra tiền. Một đoàn các cổ đông thép là những nhà tỉ phú đến thị trấn. Họ quan tâm đến những anh thủy thủ “nghiện”chứng khoán hơn là quan tâm đến tiền. Chưa bao giờ phố Wall lại được tận mắt thấy những tên tuổi lớn đến vậy, John. W. Gates, người nổi tiếng với câu chuyện “cược 1 tỷ đô-la”và những người bạn của ông như John A.Drake, Loyal Smith. Còn lại là tập đoàn Reid-Leeds-Moore đã từng bán cổ phiếu thép và mua phần lớn cổ phiếu của hệ thống Rock Island bằng số tiền lãi thu được cùng với Schwab, Frick, Phipps và tập đoàn Pittsburgh. Khỏi phải nói ai cũng biết đến những thành tích mà họ đạt được dù cũng đã có lần họ bị thua lỗ vì bị lừa nhưng họ vẫn xứng đáng là những nhà đầu cơ chứng khoán lớn của thời đại. Một người trong số họ có thể mua tất cả số cổ phiếu có trên phố Wall. Keene đã thiết lập nên thị trường chứng khoán cho ngành thép Hoa Kỳ. Trong đó còn có một nhà môi giới đã bán ra 100 nghìn cổ phiếu chỉ trong vài phút.
Đúng là thời kỳ tuyệt vời! Những chiến thắng cũng rất tuyệt! Người ta bán cổ phiếu mà không phải trả thuế và không phải lo về tương lai.
Tất nhiên, một thời gian sau, tôi nghe thấy rất nhiều lời bàn tán xung quanh. Nhưng những nhà đầu tư cổ phiếu kỳ cựu nói rằng trừ họ ra, tất cả mọi người đều đang phát cuồng lên vì chứng khoán. Nhưng trừ họ ra còn lại tất cả mọi người đều đang kiếm ra tiền. Và tất nhiên, tôi biết giá cổ phiếu dù tăng đâu cũng có giới hạn của nó, người ta có hối hả đi mua cổ phiếu bất kể nó là cổ phiếu gì (bất cứ cái gì, từ lóng: A.T.O - Any Old Thing) đến mức nào thì rồi cũng có lúc mọi thứ lại trở lại bình thường. Còn tôi, bao giờ tôi cũng chọn mua loại xuống giá nhất. Nhưng lần nào tôi bán ra cũng bị thua lỗ, đấy là tôi còn hành động rất mau lẹ, nếu không có lẽ tôi còn mất nhiều tiền hơn cũng nên. Tôi tìm mua loại cổ phiếu xuống giá nhưng lối chơi của tôi vẫn an toàn - tức là tôi vẫn có thể kiếm ra tiền khi tôi giao dịch theo hình thức bán trước mua bù sau. Vậy là, tôi đã không thu được nhiều lợi nhuận từ cơn bùng nổ thị trường chứng khoán, chắc là không như anh nghĩ khi anh biết tôi kinh doanh lớn như thế nào từ khi còn là một cậu bé.
Có một loại cổ phiếu mà tôi chưa bao giờ để ý là Northern Pacific. Khả năng phân tích bảng tin của tôi lần này đã phát huy tác dụng. Tôi nghĩ rằng giá của hầu hết các loại cổ phiếu sẽ ổn định sau khi được mua vào, nhưng giá cổ phiếu Little Nipper hình như vẫn tăng. Chúng ta đều biết rằng cả hai loại cổ phiếu phổ thông và cổ phiếu ưu đãi hiện đang nằm trong tầm ngắm của nhóm liên kết Kuhn-Leob-Harriman. Tôi đã đợi mua một nghìn cổ phiếu Northern Pacific loại phổ thông và sẽ mua hoặc bán nó theo lối chơi riêng của tôi mà không cần lời khuyên của bất cứ ai trong văn phòng. Khi giá tăng đến khoảng 110, tôi sẽ có ba mươi điểm lãi, thế nên tôi chớp lấy cơ hội này. Tôi đã có được số tiền gần 50 nghìn đô-la nhờ môi giới, số tiền lớn nhất tôi tích luỹ được được từ trước đến nay. Như vậy đối với một người đã mất đến những xu cuối cùng trong những phiên giao dịch tại chính văn phòng này cũng đã là tốt lắm rồi.
Anh nhớ không, tập đoàn Harriman đã thông báo cho Morgan và Hill biết rằng họ định sẽ tham gia nhóm liên kết Burlington-Great Northern-Northern Pacific rồi trước hết người của Morgan sẽ chỉ dẫn cho Keene mua 50 nghìn cổ phiếu của N.P nhằm thâu tóm tài sản của họ. Tôi còn nghe nói rằng Keene đã yêu cầu Robert Bacon ra lệnh mua 150 nghìn cổ phiếu và các ngân hàng đã chấp nhận. Sau tất cả mọi chuyện, Keene gửi những nhà môi giới chứng khoán của mình đến nhóm thành viên N.P rồi anh ta mua một trăm nghìn cổ phiếu. Tôi cho rằng sau đó sẽ có lệnh mua bổ sung 50 nghìn cổ phiếu và vụ đầu cơ đó sẽ trở nên nổi tiếng. Sau khi thị trường này đóng cửa vào tháng 5 năm 1901, cả thế giới đều biết rằng trận chiến giữa những tên tuổi lớn về lĩnh vực tài chính sắp bắt đầu. Trước đó, trên khắp cả nước, chưa bao giờ xảy ra xung đột giữa hai tập đoàn vốn tư bản lớn này. Nhưng đến thời điểm này, Harriman và Morgan trở thành hai tập đoàn đối lập, một tập đoàn như không gì có thể chống lại được đối đầu với tập đoàn còn lại cũng rất khó lay chuyển.
Vào sáng ngày 9 tháng 5, tôi đến đó với gần 50 nghìn đô-la tiền mặt và không có một cổ phiếu nào trong tay. Như tôi nói với anh rồi đấy, tôi chỉ tìm mua loại cổ phiếu xuống giá nhất trong vài ngày và đây là cơ hội cuối cùng của tôi. Tôi biết sắp có một đợt giảm giá khủng khiếp và người ta sẽ thỏa thuận về giá cổ phiếu. Những người chọn mua cổ phiếu thỏa thuận về giá sẽ thu được những khoản lợi nhuận lớn. Tôi cũng không thể nhờ Sherlock Holmes điều tra ra chính xác lợi nhuận sẽ là bao nhiêu được. Chúng ta sẽ có cơ hội tìm hiểu xem làm thế nào họ có thể kiếm ra nhiều tiền một cách chắc chắn như vậy.
Mọi việc diễn ra đúng như những gì tôi đã dự đoán được. Tôi như chết điếng đi khi mất đến những đồng xu cuối cùng dính túi và bị loại ra khỏi cuộc chơi chỉ vì một một điều bất thường nào đó xảy ra. Nếu như không có những điều bất ngờ xảy ra thì sẽ không bao giờ có sự khác biệt giữa người này với người khác thì cuộc sống sẽ chẳng còn gì là thú vị nữa. Trò chơi cũng giống như phép tính cộng trừ vậy. Nó có thể khiến ta thấy mình như những người làm sổ sách vất vả khó nhọc. Việc anh phải dự đoán sẽ giúp anh phát huy được năng lực của bộ óc. Hãy cứ thử ngẫm lại xem những gì anh đã dự đoán, anh sẽ hiểu những gì tôi nói.
Thị trường chứng khoán nóng lên y như tôi đã dự đoán. Nhiều phiên giao dịch diễn ra và chưa bao giờ giá cả lại biến động đến vậy. Tôi đặt rất nhiều lệnh bán. Tôi như chết ngất đi được khi người ta báo giá bởi vì chúng giảm khủng khiếp. Những nhà môi giới của tôi vào cuộc. Họ tỏ ra rất chuyên nghiệp và tỉnh táo nhưng giá đã giảm những hai mươi điểm trước khi họ khớp lệnh bán của tôi. Bảng tin báo tin chậm hơn cả tiến độ của thị trường, tin báo cáo cũng chậm hơn do quá tải vì quá nhiều người đổ xô vào thị trường. Khi tôi phát hiện bảng tin báo giá cổ phiếu tôi nắm giữ có giá 100 và người ta mua cổ phiếu của tôi với giá 80, thấp hơn 30 đến 40 điểm so với phiên giao dịch đêm hôm trước, tôi phát hiện ra rằng tôi đã bán số cổ phiếu hiếm ở mức giá có thể biến chúng thành cổ phiếu mua thỏa thuận mà trước đó tôi định mua. Thị trường không thể nào giảm mãi được. Vì vậy tôi quyết định giữ lại số cổ phiếu hiếm của mình và đợi.
Khi nhân viên sàn nhận lệnh bán mà tôi đặt, những nhà môi giới của tôi mua số cổ phiếu đó với giá phổ biến trên sàn giao dịch chứ không phải giá do tôi yêu cầu. Tính trung bình thì họ trả cao hơn mười lăm điểm so với những gì tôi dự tính. Bị thua đến 35 điểm chỉ trong có một ngày quả là ngoài sức chịu đựng của con người.
Bảng tin đã khiến tôi khốn đốn chỉ vì nó báo tin quá chậm so với diễn biến thị trường. Lâu nay tôi luôn coi bảng tin như người bạn nhỏ tốt nhất mà tôi có bởi lẽ tôi cá cược thế nào cũng đều nghe theo những gì nó mách bảo. Nhưng lần này chính nó lại gây khó dễ cho tôi. Thất bại lần này không khác gì so với những lần thất bại trước. Rõ ràng là chỉ đọc và phân tích bảng tin thôi mà không quan tâm đến việc khớp giá của những nhà môi giới thì chưa đủ. Tôi tự hỏi tại sao trước đây mình không chịu xem xét kỹ càng nguyên nhân và tìm ra giải pháp cho vấn đề này nhỉ.
Tôi chẳng những đã không xem xét vấn đề ấy kỹ càng mà còn làm nhiều việc tệ hơn. Ấy là tôi vẫn tiếp tục kinh doanh, mua vào rồi lại bán ra mà không hề quan tâm đến việc những nhà môi giới của tôi khớp lệnh ra sao. Anh thấy đấy, tôi không thể kinh doanh trong một giới hạn nào cả. Tôi phải chớp lấy mọi cơ hội trên thị trường. Đó chính là điều mà tôi lấy làm mục tiêu chiến đấu, nhưng tôi không chiến đấu với giá cổ phiếu mà chiến đấu với thị trường. Khi tôi nghĩ mình nên bán cổ phiếu, tôi sẽ bán. Khi tôi nghĩ giá cổ phiếu sẽ tăng, tôi sẽ mua. Sự trung thành của tôi với nguyên tắc chung về đầu cơ tích trữ đó đã cứu tôi bao phen. Phải mua bán cổ phiếu trong giới hạn nào đó về giá ở những công ty chứng khoán chui giúp cho tôi có được một phương pháp kinh doanh riêng, và sẽ là thiếu hiệu quả nếu tôi áp dụng phương pháp cũ đó để kinh doanh tại một công ty môi giới chứng khoán nổi tiếng. Tôi chưa bao giờ hiểu được thế nào là đầu cơ tích trữ nhưng tôi vẫn có thể tiếp tục cá cược khi vốn kinh nghiệm còn ít ỏi của tôi cho thấy có thể ăn chắc được.
Mỗi khi tôi cố gắng hạn chế mức giá biên nhằm giảm thiểu những yếu tố bất lợi cho phiên giao dịch của mình trên sàn, nhất là khi bảng tin làm việc chậm hơn tiến độ thị trường, tôi dễ dàng nhận ra rằng thị trường chứng khoán muốn từ chối tôi. Việc này diễn ra liên tục khiến tôi phải dừng các thương vụ của mình lại. Tôi cũng không biết mình mất bao nhiêu năm mới hiểu ra điều đó và chấm dứt trò cá cược về những lần yết giá tiếp theo, trò chơi mà trong đó, việc chính tôi làm chỉ là đoán xem sẽ xảy ra những sự kiện lớn nào trong thị trường chứng khoán.
Sau lần xui xẻo hôm mùng 9 tháng 5, tôi cố thử dùng biện pháp khác, tuy đã có thay đổi so với phương pháp cũ nhưng vẫn còn nhiều thiếu sót chưa hạn chế được. Giá như trong vài lần kinh doanh trước, tôi không kiếm được tiền thì có lẽ tôi đã trở nên nhanh nhạy hơn với diễn biến thị trường rồi. Nhưng tôi vẫn kiếm được tiền, đủ để tôi có thể sống tốt. Tôi thích có bạn và thích sống một cuộc sống vui vẻ. Mùa hè năm đó, tôi chuyển đến sống ở bờ biển Jersey, như hàng trăm bậc vương giả trên phố Wall vẫn làm. Nhưng số tiền kiếm được từ những lần thắng cổ phiếu không đủ để tôi bù lỗ và trang trải những chi phí sinh hoạt.
Tôi không khăng khăng kinh doanh theo lối chơi cũ của mình nữa. Chỉ đơn giản là vì tôi đã đầu hàng trước vấn đề của mình và tất nhiên tôi chẳng còn dám hy vọng mình có thể giải quyết được vấn đề đó nữa. Tôi nói nhiều về những thất bại như vậy để anh thấy được tôi đã phải vượt qua khó khăn như thế nào trước khi tôi đến được một nơi kiếm tiền đích thực. Khẩu súng lục cũ kỹ của tôi cũng không thể giúp tôi bắn những phát súng kỳ diệu và liên hồi để chiến đấu với trò chơi lớn này.
Đầu mùa thu năm đó, trắng tay và gần như kiệt sức, tôi thấy mình không còn sức chiến đấu. Vì thế, tôi quyết định rời khỏi New York và tìm kiếm cơ hội ở nơi khác. Tôi kinh doanh cổ phiếu từ khi mười bốn tuổi. Khi mười lăm tuổi, tôi đã kiếm được một nghìn đô-la đầu tiên và có 10 nghìn đô-la đầu tiên khi còn chưa đầy 21 tuổi. Có hơn một lần tôi thua lỗ 10 nghìn đô-la. Ở New York tôi kiếm về rồi lại đánh mất đi hàng nghìn đô-la. Tôi đã từng có trong tay 50 nghìn đô-la và chỉ hai ngày sau chúng đội nón ra đi. Tôi không kinh doanh nghề nào khác ngoài nghề này, cũng chẳng biết đến trò nào khác ngoài trò đầu cơ cổ phiếu. Sau vài năm tôi lại trở về điểm xuất phát ban đầu. Không, thực ra là tệ hơn lúc ban đầu vì tôi bắt đầu có những thói quen và lối sống luôn cần có nhiều tiền, mặc dù những thứ ấy chưa khiến tôi phiền lòng bằng những sai lầm mà tôi liên tiếp mắc phải.
![Ray Dalio about the power of transparent thinking [HD]](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_vdPqgHnml2E3wsG5DR9rCSZOhuNyYngZRn9D_RJAf9gZuhM5VuNYIZ7uJQdp3Xo9R4hN2pj1RXyM7zhJkH-FLh2UzIT6CD94608q0GS_XbFpk)